تولید برنامه «دیکست»؛ روایتهایی اقتصادی از تاریخ و اندیشه؛
جستوجوی لایههای پنهان اقتصاد
در «دیکست» اقتصاد از دل متنها و روایتها بیرون کشیده میشود و به زندگی اجتماعی و فردی پیوند میخورد و از خلال تاریخ معنا پیدا میکند. این برنامه به صورت هفتگی از وبسایت، کانال تلگرام و پادگیرهای «دنیای اقتصاد» منتشر میشود.
زندگی در سایه ترس و صف
اپیزود اول «دیکست» روایتی است از فروپاشی یک آرمان و سرنوشت انسانهایی که تمام هویت خود را در دل آن ساخته بودند. نقطه آغاز، کتاب «انسان دستدوم» نوشته سوتلانا الکسیویچ است؛ اثری که نه تاریخ رسمی، بلکه صداهای خاموش، ترسها، ایمانها و خاطرات زیسته انسان شوروی را ثبت میکند.
این روایت نشان میدهد که کمونیسم برای بسیاری فقط یک نظام سیاسی نبود، بلکه شیوهای از زیستن، باور کردن و معنا دادن به زندگی بود. انسانی که در این نظام ساخته میشد، باید فردیت خود را کنار میگذاشت و در خدمت جمع و ایدئولوژی قرار میگرفت. ایمان به آرمان جایگزین ایمان مذهبی میشد و شک، هزینهای سنگین برای انسانها داشت.
این برنامه فضایی را تصویر میکند که در آن ترس همهجا جاری بود و حتی عاملان سرکوب نیز از همان سیستمی میترسیدند که به آن خدمت میکردند. گولاگ، اعتراف اجباری، سکوت موروثی و زندگی دوگانه، بخشی از تجربه مشترک انسان شوروی بود.
در اپیزود «انسان دستساز شوروی» به وضعیت اقتصادی شوروی نیز پرداخته میشود؛ اقتصادی که با حذف سیگنالهای قیمتی، کمبود مزمن، صف، بازار سیاه و برابری در فقر را به زندگی روزمره مردم تحمیل کرد. آشپزخانههای کوچک، به تنها فضای آزادی بیان تبدیل شدند و گفتوگو جای سیاست رسمی را گرفت.
این برنامه روایت میکند که با اجرای پروسترویکا و فروپاشی شوروی، انسان شوروی ناگهان با آزادی، پول و مسوولیت فردی روبهرو شد. بسیاری باید از نو یاد میگرفتند چگونه زندگی کنند و بدون آرمان جمعی معنا بسازند. «انسان دستساز شوروی» نشان میدهد که فروپاشی یک نظام، فقط سقوط یک دولت نیست، بلکه فرو ریختن چارچوب معنا برای انسانهایی است که با آن نظام ساخته شده بودند.
در اپیزود دوم برنامه که با عنوان «مالکیت از دریچه ادبیات» منتشر شده است، گفتوگویی مفصل با آبتین گلکار شکل میگیرد؛ مترجم و پژوهشگری که ادبیات روس و شوروی را نهصرفا بهعنوان متن ادبی، بلکه بهمثابه سندی زنده از تجربه تاریخی، اقتصادی و انسانی میخواند. این اپیزود تلاش میکند نشان دهد که ادبیات شوروی چگونه به میدان تقابل انسان و قدرت تبدیل شد و چگونه نویسندگان، زیر فشار ایدئولوژی و سانسور، واقعیتهای زیسته جامعه را ثبت کردند. رمان، داستان کوتاه و حتی طنز، به ابزار بقا و مقاومت تبدیل شدند و نویسندگان کوشیدند آنچه را اقتصاد برنامهریزیشده و زبان رسمی پنهان میکرد، به زبان روایت آشکار کنند. از دل همین متنهاست که میتوان فهمید کمبود، صف، ترس، تبعید و گولاگ چگونه وارد زندگی روزمره مردم شد و چه نسبتی با سیاست و اقتصاد پیدا کرد.
روایت یک تحول اقتصادی
اپیزود سوم پادکست «دیکست» با عنوان «ساخت اقتصاد شیلی با آجر» روایتگر تاریخ اقتصادی و سیاسی شیلی از کودتای ۱۹۷۳ تا تثبیت نئولیبرالیسم در این کشور است. این قسمت نشان میدهد چگونه پس از سرنگونی دولت سوسیالیست سالوادور آلنده توسط ژنرال پینوشه، اقتصاددانان شیلیایی تحت عنوان «پسران شیکاگو» وارد صحنه شدند و با طراحی برنامهای جامع، معروف به «آجر»، مسیر سیاستگذاری اقتصادی شیلی را شکل دادند.
این برنامه ابتدا به شرایط اقتصادی و اجتماعی شیلی پیش از کودتا مانند تورم بالا، رشد اقتصادی پایین، نابرابری گسترده و فشارهای سیاسی ناشی از ائتلاف یونیداد پوپولار میپردازد. برنامههای دولت آلنده، از جمله کنترل دستمزدها و قیمتها و ملیسازی صنایع، در کوتاهمدت موفقیتهایی داشت، اما نهایتا به بحران تورمی و کمبود گسترده کالا انجامید.
در ادامه، اپیزود به ورود «پسران شیکاگو» و تدوین برنامه «آجر» میپردازد. این برنامه شامل آزادسازی قیمتها، مقرراتزدایی، اصلاح نظام بازنشستگی، کاهش کسری بودجه و ایجاد بازار سرمایه بود و هدف آن مهار تورم و بازسازی اقتصاد کشور. این برنامه همچنین مسیر اجرای این سیاستها تحت دیکتاتوری پینوشه، بحرانهای ارزی و تورمی دهه ۱۹۸۰، و اصلاحات بعدی دولتهای پس از بازگشت دموکراسی را بررسی میکند. «ساخت اقتصاد شیلی با آجر» نشان میدهد که چگونه پایههای نهادی و اقتصادی شکلگرفته در دوره نظامیان، با اصلاحات تدریجی دولتهای دموکراتیک، شیلی را به یکی از موفقترین اقتصادهای آمریکای لاتین تبدیل کرد، اما درعینحال، تنشها و نابرابریهای اجتماعی همچنان پابرجا ماندند.
اپیزودهای منتشر شده این برنامه از طریق لینکهای زیر در دسترس است.
کستباکس: https://castbox.fm/vh/۶۸۱۲۹۳۳
کانال تلگرام: https://t.me/den_ir/۱۱۹۶۵۴
وبسایت: https://donya-e-eqtesad.com/fa/tiny/news-۴۲۳۹۳۷۴
