بورس در ایستگاه ۴.۱میلیون واحد استراحت کرد"
آزمون بلوغ بازار سهام
در بورس دوشنبه چه گذشت؟
از ابتدای معاملات و همزمان با عقبنشینی شاخص کل، نشانههای افزایش عرضه و برتری نسبی فروشندگان در کلیت بازار بهوضوح قابل مشاهده بود. این وضعیت بیش از همه در عملکرد شاخص هموزن منعکس شد؛ نماگری که با افت سنگینتر ۱.۲۶درصدی تا محدوده یکمیلیون و ۱۳۳هزار واحد کاهش یافت. افت پررنگتر شاخص هموزن نسبت به شاخص کل نشان میدهد فشار فروش عمدتا متوجه سهام کوچکتر و متوسط بازار بوده و این گروهها بیش از نمادهای بزرگ در معرض شناسایی سود و اصلاح قیمتی قرار گرفتهاند.
در بازار پرعرضه روز گذشته فلزات اساسی، سرمایهگذاریها و داروییها توانستند نقدینگی حقیقی را متوجه خود سازند و در مقابل محصولات شیمیایی، بانکیها و چندرشتهای صنعتی با بیشترین خروج پول مواجه شدند. بر اساس محاسبات «دنیای اقتصاد» روز گذشته ارزش معاملات ۲۹هزار و ۳۵۸میلیارد تومان ثبت شد که نسبت به روز یکشنبه رشد ۳۳ درصدی داشته و از ۱۸تیر ماه سال ۹۹ بیسابقه بوده است. همچنین بازار سرمایه روز گذشته با خروج هزار و ۶۰۶میلیارد تومانی نقدینگی حقیقی مواجه شد.
اما پس از تجربه یک رالی فشرده و کمسابقه ۲۱روزه، عقبنشینی اخیر بازار بیش از آنکه بهمنزله تغییر جهت روند تعبیر شود، میتواند بازتابی از همحرکتی فزاینده بورس تهران با سایر بازارهای دارایی باشد. در هفتههای گذشته، همبستگی میان بازار سهام با قیمت دلار و طلا بهطور محسوسی تقویت شده و اصلاح نسبی در این دو متغیر، فضای احتیاط را به تالار شیشهای نیز منتقل کرده است. در چنین بستری، افت همزمان شاخص کل و شاخص هموزن این پرسش کلیدی را برجسته کرده که آیا بازار وارد یک فاز اصلاحی معنادار شده یا آنچه رخ داده، صرفا وقفهای کوتاهمدت در مسیر یک روند صعودی بزرگتر است.
از سوی دیگر، واکنش تندتر شاخص هموزن نسبت به شاخص کل نشان میدهد فشار عرضه تنها به نمادهای بزرگ و شاخصساز محدود نبوده و بخش وسیعتری از بازار را دربر گرفته است. این الگو معمولا در مقاطعی مشاهده میشود که بازار پس از یک دوره رشد پرشتاب، وارد مرحله تخلیه هیجان و بازتنظیم انتظارات میشود؛ مرحلهای که در آن، معاملهگران کوتاهمدت اقدام به شناسایی سود میکنند و سرمایهگذاران با دید محتاطانهتری به ارزیابی قیمتها میپردازند. در چنین فضایی، نوسان و دستبهدست شدن سهام میتواند بهعنوان پیشزمینهای برای تداوم روند صعودی یا آغاز یک اصلاح عمیقتر تلقی شود؛ مسیری که تعیین آن به رفتار متغیرهای کلان و جریان نقدینگی در روزهای پیشرو وابسته خواهد بود.
بازار سهام در مقطع کنونی در تقاطع نیروهای متضاد حرکت میکند؛ نیروهایی که همزمان سیگنالهای حمایتی و بازدارنده را به معاملهگران مخابره میکنند. از یکسو، عبور نرخ دلار موثر بر سودآوری شرکتها از سطح ۱۲۱ هزار تومان و تشدید انتظارات تورمی، همچنان بهعنوان پیشران اصلی ارزشگذاری سهام عمل میکند و نگاهها را به سمت بهبود سود اسمی شرکتها سوق داده است. این عامل، بهویژه برای صنایع دلاری و صادراتمحور، نقش ضربهگیر در برابر فشارهای مقطعی عرضه را ایفا میکند. در مقابل اما افزایش نرخ بهره بدون ریسک و تداوم ابهامات سیاسی و سیاستی، سرعت حرکت بازار را با محدودیت مواجه کرده و مانعی جدی بر سر تداوم یک روند صعودی پرشتاب به شمار میرود.
ترکیب ثبت ارزش معاملات نزدیک به ۳۰ هزار میلیارد تومان با خروج بیش از ۱.۵هزار میلیارد تومان پول حقیقی، نشانهای معنادار از احتیاط فعالان بازار است. این همزمانی، بیش از آنکه از ضعف تقاضا حکایت داشته باشد، بیانگر تغییر رفتار سرمایهگذاران و تمایل به شناسایی سود پس از یک دوره رشد فشرده است؛ موضوعی که احتمال تداوم اصلاح کوتاهمدت یا دستکم نوسانات فرسایشی را در روزهای پیشرو تقویت میکند.
در صورتی که ریسک تازهای از ناحیه سیاستگذار یا تحولات منطقهای به بازار تحمیل نشود، گزارشهای ماهانه و فصلی شرکتها که بهتدریج روی سامانه کدال منتشر میشوند، میتوانند نقش مهمی در متعادلسازی انتظارات ایفا کنند و به تعدیل نسبت قیمت به سود (P/E) بازار بینجامند. با این حال، عبور این نسبت از سطح ۸ واحد، از منظر تاریخی احتمال ورود بورس به فاز استراحت و تثبیت را افزایش میدهد؛ بهویژه آنکه سایر بازارهای دارایی نیز پس از ثبت سقفهای متوالی، نشانههایی از اصلاح و تعدیل قیمت را بروز دادهاند.
در مجموع، بازگشت پایدار بورس به مدار صعودی، بیش از هر عامل کوتاهمدت، به متغیرهای بنیادی و کیفی وابسته است؛ از جمله شفافیت در سیاستگذاریها، بهبود چشمانداز اقتصاد کلان و ثبات در تصمیمگیریهای کلیدی. در غیاب این مولفهها، بازار همچنان میان امید به رشد سودآوری و نگرانی از ریسکهای سیستماتیک در نوسان خواهد بود.
ورود بازار به فاز ارزیابی
ابراهیم سماوی، تحلیلگر بازار سرمایه، درباره معاملات روز گذشته بورس تهران گفت: «معاملات روز گذشته را میتوان روز اصلاح لازم و آزمون بلوغ بازار سرمایه نامگذاری کرد. پس از رکوردشکنیهای اخیر، آنچه رخ داد بیش از آنکه بهمعنای عقبنشینی بازار باشد، نشانهای از ورود بازار به فاز ارزیابی و تعدیل بود. حدود ۷۵ درصد نمادها در محدوده منفی معامله شدند و بخش عمدهای از این نمادها در بازه منفی ۲ تا منفی ۳ درصد قرار داشتند. همچنین خروج حدود دو همت پول حقیقی ثبت شد، اما در مجموع ارزش معاملات بالا نشان داد که بازار همچنان پویا و زنده است.»
وی با اشاره به سطح بالای دادوستدها افزود: «ارزش معاملات بورس اوراق بهادار تهران در این روز به بیش از ۲۸ هزار میلیارد تومان رسید که بیانگر دستبهدست شدن گسترده سهام است. این موضوع اهمیت زیادی دارد، چرا که پس از پاییز کمنظیر امسال که بازار سرمایه حدود ۵۳.۵درصد رشد کرد و بهترین فصل خود پس از بهار ۱۳۹۹ را پشت سر گذاشت، اصلاح قیمتی و زمانی امری طبیعی و اجتنابناپذیر محسوب میشود.»
این تحلیلگر بازار سرمایه ادامه داد: «بازاری که طی هفتههای گذشته با شتاب از مقاومتهای روانی عبور کرده و به کانالهای جدیدی همچون ۴میلیون واحد رسیده، ناگزیر به نقطهای میرسد که باید نفس بگیرد، سودها را بازتوزیع و انتظارات را مجددا وزنکشی کند. افت شاخص در چنین شرایطی نه غافلگیرکننده است و نه نگرانکننده، بلکه بخشی از چرخه طبیعی بازار پس از یک رالی پرقدرت به شمار میرود.»
سماوی با تاکید بر تفاوت اصلاح سالم با ریزش فرسایشی تصریح کرد: «رشدهای پایدار همواره با اصلاحهای زمانی و قیمتی معقول همراه هستند. اصلاح روز گذشته، بهویژه با توجه به ارزش معاملات بالای آن، بیشتر یک آزمون تابآوری بازار در حفظ دستاوردهای اخیر بود تا نشانهای از بازگشت به بیاعتمادی مزمن. نکته مهم این است که همزمان شاخص کل و شاخص هموزن کاهش یافتند که نشان میدهد اصلاح محدود به چند نماد خاص یا شاخصساز نبود و شناسایی سود در سطح کلی بازار رخ داد.»
وی در ادامه درباره رفتار جریان معاملات گفت: «اگرچه قیمتها عقب نشستند، اما معاملات متوقف نشد. این تفاوت اصلی یک اصلاح سالم با ریزشهای مخرب است. در ریزشهای فرسایشی، بازار دچار خشکی معاملات میشود، صفهای فروش قفل میشوند و ارزش معاملات بهشدت کاهش مییابد. اما دیروز با وجود فشار عرضه، دادوستدها ادامه داشت. بخشی از نقدینگی حقیقی خارج شد، اما در مقابل، ورود حقوقیها را شاهد بودیم که نشاندهنده جابهجایی و بازچینی موقعیتها در بازار است.»
این تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به وضعیت صنایع مختلف اظهار کرد: «فشار فروش عمدتا در گروههایی متمرکز بود که موتور حرکت بازار در دوره رکوردشکنی محسوب میشدند؛ از جمله پتروشیمیها، هلدینگها، بانکها و سایر نمادهای بزرگ و شاخصساز. این رفتار نیز طبیعی است، چرا که اصلاحها معمولا از نمادهای بزرگ آغاز میشود؛ نمادهایی که نقدشوندگی بالاتری دارند و وزن بیشتری در پرتفوی سرمایهگذاران ایفا میکنند.»
سماوی در بخش دیگری از سخنان خود به تحولات بازارهای موازی پرداخت و گفت: «یکی از متغیرهای اثرگذار روزهای اخیر، رشد قیمت طلا و نرخ ارز غیررسمی بود که حتی در سطوح بالای ۱۴۳ هزار تومان نیز معامله شد. این موضوع باعث شد بخشی از سرمایهگذاران به سمت داراییهای ارزی حرکت کنند. با این حال، شدت رشد در بازار طلا به حدی بود که حتی در ساعات ابتدایی معاملات روز گذشته، عقبنشینی سرمایهگذاران در صندوقهای طلا نیز مشاهده شد.»
وی در جمعبندی تاکید کرد: «همزمانی اصلاح بورس با تعدیل در بازارهای موازی، پیام مهمی دارد و آن اینکه سرمایه در حال جابهجایی بین بازارهاست، نه خروج از اکوسیستم سرمایهگذاری. تا زمانی که ارزش معاملات در سطوح مناسب و بالاتر از ۱۰ هزار میلیارد تومان باقی بماند، جای نگرانی جدی وجود ندارد. بازار دیروز نشان داد که نسبت به سالهای گذشته به بلوغ بیشتری رسیده است. با این حال، باید دید آیا اصلاح اخیر مقدمهای برای تداوم حرکت پایدار بازار خواهد بود یا بازار وارد چرخهای از تردید میشود.»
چشمانداز پرنوسان بورس
حسن حسیننیا، تحلیلگر بازار سرمایه نیز درباره وضعیت معاملات بازار سهام گفت: «بازار سهام روز دوشنبه با ثبت ارزش معاملات خرد حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان در سهام و صندوقهای سهامی، روزی نسبتا پرعرضه را آغاز کرد. نسبت سرانه خرید و فروش بهطور محسوسی به نفع فروشندگان سنگینتر بود و همین موضوع نشان میدهد که احتمالا باید منتظر روزی پرنوسان در معاملات سهشنبه باشیم.»
وی با اشاره به شرایط کلی بازارهای مالی افزود: «در روزهای اخیر، نوسانات قیمت در تمامی بازارهای مالی و کالایی تشدید شده و بهنظر میرسد ریشه اصلی این نوسانات را باید در رفتوبرگشتهای نرخ دلار در بازار آزاد جستوجو کرد. همزمان، انتقادها از عملکرد بانک مرکزی افزایش یافته و نحوه واکنش دولت به عملکرد مدیران این نهاد، بهدقت از سوی فعالان بازارها رصد میشود.»
این تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به اثرگذاری متغیرهای جهانی بر بورس تهران تصریح کرد: «الگوی قیمتی بازارهای جهانی نیز در کانون توجه فعالان بورس قرار دارد. علاوه بر این، تابلوی معاملات بورس کالا از انتشار گزارشهای عملکردی قابلتوجه در نمادهای فلزی و معدنی حکایت دارد.»
حسیننیا در ادامه به وضعیت متفاوت صنایع ریالی اشاره کرد و گفت: «در سوی دیگر بازار، صنایع ریالی از جمله خودروسازان، بانکها و صنایع غذایی با شرایط یکسانی مواجه نیستند و عملا به چند دسته تقسیم شدهاند. گروه بانکی بهدلیل برخورداری از ذخایر ارزی و امکان شناسایی سود از محل افزایش احتمالی نرخ تسعیر ارز مورد توجه قرار گرفته است. صنایع غذایی ولی همچنان درگیر اما و اگرهای مرتبط با نرخ ارز نیمایی هستند و صنعت خودرویی بیش از هر چیز تحتتاثیر سلیقه نهادهای تصمیمگیر در موضوع قیمتگذاری دستوری قرار دارد.»
وی در جمعبندی چشمانداز بازار سهام خاطرنشان کرد: «با توجه به شرایط فعلی بازار و در آستانه انتشار گزارشهای ۹ماهه شرکتها، همچنان میتوان انتظار رشد شاخصهای قیمتی را داشت؛ هرچند نوسانات بازار ارز نقش تعیینکنندهای در مسیر بازار خواهد داشت. در عین حال، طی روزهای اخیر شایعاتی درباره افزایش ریسکهای سیستماتیک مطرح شده که اخبار مربوط به دیدار نخستوزیر رژیم صهیونیستی از آمریکا نیز در همین چارچوب مورد توجه فعالان بازار قرار گرفته است.»
