بازگشت به عقب در پایتخت؛
بازهم بهنفع «ترافیک»، اینبار با سنگفرشهای بهارستان
سنگفرشهای جمعآوری شده از معابر دور میدان بهارستان
بازگشت به عقب در پایتخت
سنگفرشکردن برخی معابر شهر تهران با هدف کندکردن تردد خودرو و ایجاد فرصتی برای تردد عابران پیاده در هسته مرکزی شهری در نیمه دهه۸۰ مطرح شد، این ایده از سالهای پایانی دهه۸۰ و با سنگفرشکردن بخشی از خیابان ۱۵خرداد و ایجاد محدودیت در تردد خودروها در پایتخت اجرایی شد و در ادامه در سالهای دهه۹۰ نیز این ایده در هسته مرکزی شهر با محوریت معابر قدیمی اجرایی شد. سنگفرشکردن معابر مرکزی شهر، فراتر از تغییر کفپوش خیابان از آسفالت به سنگفرش است؛ پروژههایی از این نوع حاوی پیام مهمی است که در آن عابران پیاده به خودروها ارجح میشوند و در واقع یکی از گامهای مهم در مسیر تغییر رویکرد شهرها از خودرومحوری به انسانمحوری تلقی میشود. البته اجرای پروژههای انسانمحور در بسیاری از شهرها مخالفانی نیز دارد. مخالفانی که سنگفرشکردن معابر یا ایجاد مسیر دوچرخه را به عامل کاهنده سرعت تردد خودروها تعبیرکرده و از این منظر با آن مخالف هستند، اما سالهاست که رویکرد ساخت شهرها با هدف خودرو محوری در دنیا منقضیشده و در رویکرد نوین شهرسازی بر ایجاد شهری انسانمحور تاکید شدهاست. در شهر انسانمحور باید ارتقای کیفیت زندگی شهروندان پیادهسوار در اولویت باشد.
زمانیکه معبری سنگفرش میشود، لاجرم خودروها ملزم به عبور و مرور با سرعتی کمتر از ۳۰کیلومتر در ساعت هستند، این موضوع امنیت تردد عابران پیاده را رقم میزند. چنین رویهای در تمامی شهرهای مدرن دنیا وجود دارد؛ بهعنوان مثال خیابان شانزهلیزه در پاریس بهرغم آنکه معبری عریض و مناسب برای تردد خودرو است، اما سالهاست که سنگفرش شده و تردد عابران پیاده به خودروها در آن ارجحیت دارد. توجه نسبی به انسانمحوری در شهرسازی در دهه۹۰ باعث شد، تا برخی معابر پایتخت با محوریت بافت تاریخی سنگفرش شود، بخشی از محدوده بازار تهران، میدان بهارستان، میدان توپخانه، خیابان سپهسالار، خیابان ۳۰ تیر و... در زمره معابری بودند که طی یک و نیم دههاخیر و در طول فعالیت چند مدیر شهری مختلف، سنگفرش شدند. البته این رویه مخالفانی نیز داشت که معتقد بودند کاهش اجباری سرعت حرکت خودرو در این معابر برای آنها دردسرهایی را ایجادکردهاست.
مخالفت با سنگفرش معابر در هسته مرکزی شهر در این دوره مدیریت شهری به اوج خود رسید و همصدایی مدیران فعلی شهرداری با این جریان باعث شد تا بخشی از معابر مناسبسازی شده برای شهروندان مجددا آسفالت شده و برای عبور و مرور خودروهای سواری هموار شود. به اینترتیب اگرچه در این دوره از مدیریت شهری نیز از لزوم توجه به شهروندان سخن گفته میشود و کسی در صحبت مخالفتی با شهر انسانمحور ندارد، اما روند پیشبرد از آن حکایت دارد که خودرومحوری بیش از گذشته بر انسانمحوری پایتخت ارجح شدهاست. البته مخالفت با جمعآوری سنگفرش معابر در هسته مرکزی شهر بهمعنای تایید کم و کیف اجرایی این پروژهها نیست؛ احتمالا نداشتن تجربه باعثشده تا سنگفرش انتخابی لزوما در برخی معابر مناسب نباشد. مدیریت شهری میتوانست در این پروژهها نسبت به ارتقای کیفی سنگفرشهای موجود اقدام کند، اما جمعآوری سنگفرش و آسفالت معابر بهمعنای حذف شهروندان پیاده از خیابانها و جایگزینی آنها با خودروهای سواری است.
ضرورت «پیادهمحور»شدن تهران قدیم
ترانه یلدا، شهرساز در گفتوگو با «دنیایاقتصاد» درخصوص جمعآوری بخشی از سنگفرش معابر اطراف میدان بهارستان و آسفالت مجدد آن گفت: متاسفانه مدیریت شهری توجه کافی به برقراری «پیادهمحوری» در تهران ندارد و همچنان «خودرو محوری» در اولویت تصمیمگیران شهر است. امروزه در اقتصاد و برنامهریزی شهری، مراکز قدیمی و تاریخی شهرها را «پیادهمحور» میکنند؛ بافت تهران قدیم نیز قابلیت مناسبی برای «پیادهمحور»شدن دارد و در واقع این موضوع برای معابر این مناطق ضروری است.
سنگفرشکردن خیابانهایی نظیر پامنار، ناصرخسرو، ۳۰تیر، میدان بهارستان و...، در راستای توجهبخشی به «پیادهمحوری»، اقدام مناسبی بود. مدت زمان درازی است که موضوع سنگفرشکردن پیادهرو و خیابان لالهزار نیز مطرحشده، اما اجرای این پروژه به دلیل تردیدها به تعویق افتاده است. این درحالی است که این معبر و معابری از این دست محل پیادهروی و گشتوگذار تهرانیها بوده و بازیابی آن برای هویت شهر ضروری است. در اقتصاد و برنامهریزی شهری حرکت مراکز شهرها بهخصوص مراکز قدیمی و تاریخی به سمت «پیادهمحوری» لازم است؛ تحقق این موضوع همانند حرکت بر روی ریلی است که یکی از گامهای آن سنگفرشکردن معابر با هدف ایجاد فضایی مناسب برای تردد عابران پیاده بهشمار میرود و یکی دیگر از گامهای ضروری در تحقق آن، گسترش خدمات حملونقل عمومی است. اگر در شرایط کنونی مناطق مرکزی و بافت قدیمی شهر از حملونقل عمومی کافی برخوردار نیست، طبیعتا مدیریت شهری باید در مسیر ارتقای حملونقل عمومی گام بردارد تا شهروندان بتوانند با استفاده از حملونقل عمومی به مرکز شهر بیایند، نه آنکه کمبود حملونقل عمومی در این بخش را دستمایه تخریب سنگفرشها کنند.
این استاد شهرسازی ادامهداد: البته سنگفرششدن معابر شهر مخالفانی نیز دارد، مخالفان ساییده شدن لاستیک خودرو و کاهش سرعت تردد را دلیل مخالفت با خیابانهای سنگفرش شده میدانند. طبیعتا جا افتادن مزایای خیابانهای سنگفرش و مناسبسازیشده برای تردد شهروندان پیاده زمانبر است، اما نباید این مخالفتها دلیلی برای تخریب سنگفرشها باشد. در عینحال جنس سنگفرش انتخابی باید بهنحوی باشد که برای پیادهروی شهروندان مناسب باشد و چالشی برای مردم ایجاد نکند.
