در اولین روز حذف حجم مبنا چه گذشت؟
مکث بورس پشت ابرکانال ۴ میلیون
در حالی که شاخص کل طی ماههای اخیر و از کف شهریورماه، با اتکا به لیدری سهام شاخصساز رشد پرشتابتری را نسبت به نماگر هموزن تجربه کرده بود، روز دوشنبه در مواجهه با مرز روانی ۴میلیون واحدی مکث کرد. این توقف موقت، فرصتی فراهم آورد تا شاخص هموزن با افزایش تحرک تقاضا، بخشی از فاصله ایجادشده در هفتههای گذشته را جبران کند و بار دیگر نقش خود را در جهتدهی به نبض عمومی بازار به رخ بکشد.
در بورس دوشنبه چه گذشت؟
در پایان معاملات روز گذشته، شاخص کل بورس تهران با وجود آنکه در مقطعی از دادوستدها از سطح ۳میلیون و ۹۴۰هزار واحد عبور کرد، در ادامه زیر فشار عرضهها تاب نیاورد و عقب نشست. نماگر اصلی بازار در نهایت با نوسان ۰.۲۸درصدی در محدوده ۳میلیون و ۹۰۹هزار واحد متوقف شد؛ توقفی که بیش از آنکه نشانه ضعف تقاضا باشد، بیانگر احتیاط معاملهگران در آستانه یک مرز روانی مهم بود. در سوی دیگر بازار، شاخص کل هموزن با رشدی معنادارتر معادل ۰.۸۲درصد، تا سطح یکمیلیون و ۸۹هزار واحد پیشروی کرد؛ حرکتی که از چرخش تدریجی توجه بازار به سمت سهام کوچک و متوسط حکایت دارد.
مقایسه عملکرد دو نماگر اصلی بازار تصویر روشنتری از این چرخش ارائه میدهد. شاخص کل از کف شهریورماه تاکنون بیش از ۶۳درصد رشد کرده، درحالیکه شاخص هموزن تنها حدود ۱۸درصد بالاتر از کف خود ایستاده است. همین فاصله قابلتوجه در بازدهی، زمینه را برای فعال شدن دوباره تقاضا در نمادهای جامانده فراهم کرده؛ تقاضایی که در معاملات اخیر و بهویژه در جریان دادوستدهای روز گذشته، نخستین نشانههای جدی خود را بر تابلوی معاملات نشان داد.
در شرایطی که شاخص کل نتوانست بالای سطح ۳میلیون و ۹۴۱هزار واحد تثبیت شود و ترجیح داد در آستانه کانال ۴میلیون واحدی نفسی تازه کند، شاخص هموزن با شیب بیشتری مسیر صعود را ادامه داد. حذف حجم مبنا و بهبود نسبی نقدشوندگی در نمادهای کوچک، عاملی است که میتواند این روند را تقویت کند؛ بهویژه در بازاری که بخشی از جریان نقدینگی، با فاصله گرفتن از نمادهای بزرگ و دلاری، به سمت صنایع کمتر دیدهشده اما مستعد حرکت کرده است.
با این حال، ترکیب معاملات نشان میدهد وزن فروشندگان آنچنان سنگین نیست که بتوان از تغییر فاز بازار سخن گفت؛ چراکه همچنان سرانه خرید حقیقی بالاتر از سرانه فروش قرار دارد و بیش از ۲۰۰ نماد معاملاتی در محدوده صف خرید ایستادهاند. این تصویر آماری بیش از آنکه از غلبه عرضه حکایت کند، نشانهای از احتیاط و دستبهعصا شدن بازار در آستانه یک سطح حساس تلقی میشود.
در همین راستا، ارزش معاملات خرد نیز بهعنوان دماسنج تحرک بازار، سیگنال مثبتی مخابره کرد و با عبور از مرز ۱۸هزار میلیارد تومان، از تداوم گردش نقدینگی در بورس تهران خبر داد. افزون بر این، ورود ۴۰۰میلیارد تومان پول حقیقی به بازار ثبت شد؛ جریانی که بخش معناداری از آن به سمت صنایع کوچکتر و کمتر مورد توجه در ماههای اخیر، از جمله گروههای سیمان، کاشی و سرامیک و کانیهای فلزی هدایت شد. در کنار این تحرک، صندوقهای اهرمی نیز همچنان در کانون توجه بخشی از معاملهگران باقی ماندهاند و سهم خود را از جریان دادوستدها حفظ کردهاند. ایست موقت بازار پشت مرز ۴میلیون واحدی، در چنین فضایی رفتاری قابل انتظار ارزیابی میشود.
با این حال، در صورتی که ریسک تازهای از ناحیه متغیرهای کلان یا تحولات بیرونی متوجه بازار نشود، عبور شاخص کل از این سد روانی همچنان در زمره سناریوهای محتمل قرار دارد؛ بهویژه آنکه ارزش دلاری بازار سهام همچنان حوالی ۱۰۰میلیارد دلار نوسان میکند و نسبت قیمت به سود بازار در محدوده میانگینهای تاریخی خود قرار گرفته است؛ متغیری که از منظر ارزندگی، دستکم مانعی جدی در برابر ادامه مسیر صعودی تلقی نمیشود.
سه رخداد مهم و معنادار در بازار سرمایه
سلمان نصیرزاده، کارشناس ارشد بازار سرمایه با اشاره به اینکه روز گذشته بورس شاهد سه رخداد مهم و معنادار بود که میتواند در صورت تداوم، بهعنوان نقطه عطفی در مسیر تحول بازار تلقی شود، گفت: رخداد نخست، حذف «حجم مبنا» پس از ۲۲ سال از معاملات بورس و فرابورس بود؛ ابزاری کنترلی که طی سالها بهعنوان یکی از محدودیتهای معاملاتی شناخته میشد. حذف این ابزار میتواند به تسریع فرآیند کشف قیمت، افزایش کارآیی بازار و بهبود نقدشوندگی منجر شود. این تصمیم را میتوان یکی از پالسهایی دانست که در صورت تداوم، زمینهساز کاهش سایر محدودیتها نظیر دامنه نوسان، گرههای معاملاتی و توقفهای طولانیمدت نمادها خواهد بود و در نهایت میتواند به کاهش هزینههای معاملاتی نیز بینجامد. وی ادامه داد: نکته کلیدی در این میان آن است که بازار سرمایه برای حرکت به سمت توسعهیافتگی، نیازمند شفافیت اطلاعاتی، افزایش عمق بازار، تقویت بازارگردانی و فاصله گرفتن از سیاستهای دستوری است. کاهش محدودیتهای غیرضرور، میتواند جذابیت بازار سهام را افزایش داده و به جذب پایدار نقدینگیهای سرگردان کمک کند.
این کارشناس افزود: رخداد دوم، عرضه اولیه شرکت پتروشیمی اروند بهعنوان یکی از بزرگترین و استراتژیکترین مجتمعهای پتروشیمی کشور است؛ رخدادی که میتواند سرآغاز عرضه اولیه شرکتهای بزرگ و اثرگذار در بازار سرمایه باشد. ورود این دست از شرکتها، علاوه بر ارتقای کیفیت بازار، به افزایش عمق و تنوع فرصتهای سرمایهگذاری کمک خواهد کرد.
نصیرزاده رخداد سوم را پذیرهنویسی سه صندوق کالایی مبتنی بر نقره برای نخستینبار در بورس دانست و گفت: این اقدام در راستای توسعه ابزارهای نوین مدیریت دارایی، تنوعبخشی به پرتفوی سرمایهگذاران و تکمیل زنجیره ابزارهای مالی کالایی ارزیابی میشود.
وی در خصوص وضعیت معاملات نیز گفت: روز گذشته شاخص کل با نزدیک شدن به سطح ۴میلیون واحد، زمینه شکلگیری انتظارات جدید در میان فعالان بازار را فراهم کرده است. نکته حائز اهمیت آن است که رشد اخیر بازار با افزایش معنادار ارزش معاملات و رسیدن آن به محدوده ۲۰ همت همراه بوده که اعتبار و پایداری این حرکت را نسبت به دورههای گذشته افزایش میدهد.
نصیرزاده گفت: هرچند در روزی که شاهد عرضه اولیه و پذیرهنویسی مهم بودیم، بهطور طبیعی فشار عرضه در بازار بهصورت مقطعی افزایش یافت، اما تاکنون شواهد معناداری از تغییر روند یا چرخش منفی بازار مشاهده نمیشود.
این کارشناس معتقد است مجموعه تحولات اخیر، از کاهش محدودیتهای معاملاتی گرفته تا سیگنالهای سیاستگذار در حوزههایی مانند سیاستهای ارزی، قیمتگذاری و رفع موانع سودآوری صنایع، همگی نشاندهنده رویکردی جدید در قبال بازار سرمایه است. او با این توضیح گفت: این رویکرد پیشتر نیز در اظهارات وزیر امور اقتصادی و دارایی قابل ردیابی بوده و انتظار میرود در بودجه سال ۱۴۰۵، حمایت از بازار سرمایه بهصورت مشخصتر و عملیاتیتر، از جمله با اصلاح برخی محدودیتهای قانونی و سیاستی، انعکاس یابد.
نصیرزاده در پایان اذعان کرد: در مقایسه با سایر بازارهای دارایی، بازار سهام همچنان ارزانترین و جاماندهترین بازار محسوب میشود. این جاماندگی بیش از آنکه ریشه در متغیرهای بنیادی داشته باشد، ناشی از ریلگذاریها و سیاستگذاریهای نادرست در دورههای گذشته بوده است؛ بهگونهای که رونقهای بازار سهام اغلب همزمان با جهشهای ارزی و تورمهای افسارگسیخته شکل گرفته است. با این حال، شرایط فعلی این ظرفیت را دارد که چرخهای جدید از رونق بازار سرمایه را رقم بزند و رشد اخیر را میتوان آغازی بر این سیکل جدید تلقی کرد.
حمایت بازارساز و تداوم روند صعودی
برزو حقشناس، تحلیلگر ارشد بازار سرمایه در ارزیابی شرایط اخیر بورس گفت: بازار سرمایه بهرغم عرضههایی که در دو روز ابتدایی هفته شاهد آن بودیم، دیروز توانست از پس فشار فروش برآید. آنچه در تابلوی معاملات مشاهده میشود، حمایت بسیار قوی و معنادار بازار در محدودههای منفی است؛ حمایتی که باعث شده کلیت بازار عملکرد قابل قبولی از خود نشان دهد.»
او با اشاره به جابهجایی جریان نقدینگی میان صنایع مختلف ادامه داد: در حال حاضر شاهد چرخش نقدینگی از گروهها و صنایعی هستیم که رشد کردهاند به سمت صنایع عمدتا کوچکتر و جامانده از رشد. این رفتار کاملا طبیعی است و عرضههایی که در این مسیر شکل میگیرد، تا زمانی که حجم معاملات روزانه بازار در سطوح بالای ۱۷ تا ۱۸ همت تثبیت شود، نگرانکننده نخواهد بود.
حقشناس تاکید کرد: بازار ممکن است در ادامه مسیر با وقفههای زمانی یا اصلاحهای قیمتی مقطعی مواجه شود، اما این اصلاحها مانعی برای تداوم روند نخواهد بود، مشروط بر آنکه حجم معاملات در همین سطوح حفظ شود.
این تحلیلگر ارشد بازار سرمایه در ادامه به متغیرهای اثرگذار بیرونی اشاره کرد و گفت: تا زمانی که روند دلار آزاد صعودی باشد و همزمان سطح ریسکهای سیستماتیک افزایش پیدا نکند، چشمانداز بازار سرمایه را صعودی ارزیابی میکنم. تنها ریسک جدی پیشروی بازار، افزایش ریسکهای سیستماتیک است که در صورت وقوع، میتواند همبستگی میان دلار و بازار سرمایه را تضعیف کند.
او در جمعبندی خاطرنشان کرد: در صورتی که سطح ریسکهای سیستماتیک کنترل شود و روند صعودی دلار آزاد ادامه داشته باشد، بازار سرمایه همچنان مسیر صعودی خود را دنبال خواهد کرد؛ هرچند ممکن است این مسیر با اصلاحهای جزئی در برخی سهام و صنایع همراه باشد. بهطور کلی، مادامی که حجم معاملات روزانه بالاتر از ۱۷ تا ۱۸ همت قرار دارد، نگرانی خاصی متوجه بازار نیست.
بورس تهران پس از ثبت دو روز پرنوسان، در معاملات اخیر وارد فاز متعادلتری شد؛ فازی که نشانههای آن بیش از همه در رفتار متفاوت نماگرهای بازار خودنمایی میکند. درحالیکه شاخص کل پس از رشد پرشتاب ماههای گذشته، در برخورد با مرز روانی ۴میلیون واحدی دچار مکث شد، شاخص هموزن توانست با شیب بیشتری حرکت کند و بخشی از عقبماندگی خود را جبران کند. این واگرایی رفتاری، از چرخش تدریجی نقدینگی از نمادهای بزرگ و دلاری به سمت سهام کوچک و متوسط حکایت دارد.
آمار معاملات نیز این روایت را تایید میکند. ارزش معاملات خرد در سطوح بالاتر از ۱۸هزار میلیارد تومان تثبیت شده و ورود پول حقیقی همچنان ادامه دارد؛ هرچند مقصد این نقدینگی نسبت به هفتههای گذشته تغییر کرده است. تمرکز جریان پول بر صنایعی مانند سیمان، کاشی و سرامیک و کانیهای فلزی، نشان میدهد بازار در حال بازتعریف اولویتهای کوتاهمدت خود است. در چنین فضایی، ایست موقت شاخص کل پشت ابرکانال ۴میلیون واحدی رفتاری طبیعی به نظر میرسد؛ بهویژه آنکه متغیرهای بنیادی همچون ارزش دلاری بازار و نسبت P/E همچنان در محدودههای متعارف تاریخی قرار دارند. اگر ریسک تازهای از بیرون به بازار تحمیل نشود، این مکث میتواند بیش از آنکه نشانه پایان مسیر باشد، مقدمهای برای ادامه حرکت بازار در سطوح بالاتر تلقی شود.
